Kỹ năng giải quyết vụ án kinh doanh, thương mại, lao động ( chương trình đào tạo thẩm phán)

không cần phải căn cứ vào quy định tại Điều 29 BLTTDS và hướng dẫn tại điểm b và d khoản 1 Điều 2Nghị quyết số 03/2012/NQ-HĐTP. Theo hướng dẫn của Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao tại điểm b khoản 1 Điều 2 Nghị quyết số 03/2012/NQ-HĐTP thì ngoài nhiệm vụ, quyền hạn giải quyết các tranh chấp về kinh doanh, thương mại quy định tại Điều 29 Bộ luật tố tụng dân sự thì “Toà Kinh tế có nhiệm vụ, quyền hạn giải quyết các tranh chấp về kinh doanh, thương mại mà một hoặc các bên không có đăng ký kinh doanh, nhưng đều có mục đích lợi nhuận”. Theo hướng dẫn của Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao tại điểm d khoản 1 Điều 2 Nghị quyết số 03/2012/NQ-HĐTP thì “...Trường hợp sau khi thụ lý vụ việc dân sự mới phát hiện được vụ việc dân sự thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của Toà chuyên trách khác, thì Toà chuyên trách đã thụ lý tiếp tục giải quyết vụ việc dân sự theo thủ tục chung, nhưng cần ghi số, ký hiệu và trích yếu trong bản án, quyết định theo đúng hướng dẫn tại Điều 3 của Nghị quyết này” (Về việc ghi ký hiệu: Đối với bản án kinh doanh, thương mại sơ thẩm thì ghi ký hiệu: KDTM-ST; ví dụ: Số 20/2013/KDTM-ST; Đối với bản án kinh doanh, thương mại phúc thẩm, thì ghi ký hiệu: KDTM-PT, ví dụ: Số 10/2013/DS-PT. Về việc ghi trích yếu: Cần xác định tranh chấp mà Tòa án thụ lý giải quyết được quy định tại khoản nào tương ứng của Điều 29 của BLTTDS, để ghi vào phần trích yếu của bản án, quyết định. Trong trường hợp tại khoản tương ứng của Điều 29 của BLTTDS quy định nhóm tranh chấp thì cần ghi cụ thể tranh chấp được giải quyết). - Để xác định vụ án kinh doanh, thương mại thuộc thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm của Toà án cấp nào (cấp huyện hay cấp tỉnh) cần phải căn cứ vào điểm b khoản 1 và khoản 3 điều 33 và Điều 34 Bộ luật tố tụng dân sự (đã được sửa đổi, bổ sung năm 2011) và hướng dẫn của Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao về khoản 3 Điều 33 BLTTDS tại các khoản 1, 2 và 4 Điều 7 Nghị quyết số 03/2012/NQ-HĐTP). Lưu ý: Theo hướng dẫn của Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao tại khoản 5 Điều 7 Nghị quyết số 03/2012/NQ-HĐTP thì: “a) Đối với vụ việc dân sự không thuộc một trong các trường hợp được quy định tại khoản 3 Điều 33 của BLTTDS; được hướng dẫn tại các khoản 1, 2, 3 và 4 Điều này và được Tòa án nhân dân cấp huyện thụ lý giải quyết đúng thẩm quyền, nếu trong quá trình giải quyết mới có sự thay đổi, như có đương sự hoặc tài sản ở nước ngoài hoặc cần phải uỷ thác tư pháp cho cơ quan đại diện nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ở nước ngoài, cho Tòa án, Cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài, thì theo quy định tại Điều 412 của BLTTDS, Tòa án nhân dân cấp huyện đã thụ lý tiếp tục giải quyết vụ việc dân sự đó. b) Đối với vụ việc dân sự thuộc một trong các trường hợp được quy định tại khoản 3 Điều 33 của BLTTDS và được hướng dẫn tại các khoản 1, 2, 3 và 4 Điều này và được Tòa án nhân dân cấp tỉnh thụ lý giải quyết đúng thẩm quyền, nếu trong quá trình giải quyết có sự thay đổi không còn đương sự, tài sản ở nước ngoài và không cần phải uỷ thác tư pháp cho cơ quan đại diện nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ở nước ngoài, cho Tòa án, 11 Cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài, thì theo quy định tại Điều 412 của BLTTDS, Tòa án nhân dân cấp tỉnh đã thụ lý tiếp tục giải quyết vụ việc dân sự đó”. Theo quy định tại khoản 2 Điều 33 và điểm b khoản 1 Điều 34 BLTTDS, Toà án nhân dân cấp huyện không có thẩm quyền giải quyết những yêu cầu về kinh doanh, thương mại quy định tại Điều 30 BLTTDS. - Để xác định thẩm quyền giải quyết vụ án kinh doanh, thương mại của Toà án theo lãnh thổ cần phải căn cứ quy định tại khoản 1 và các điểm d, đ, e, o khoản 2 Điều 35 BLTTDS (đã được sửa đổi, bổ sung năm 2011). - Để xác định thẩm quyền giải quyết vụ án kinh doanh, thương mại của Toà án theo sự lựa chọn của nguyên đơn cần phải căn cứ quy định tại các điểm a, b, c, g, h, i khoản 1 Điều 36 BLTTDS (đã được sửa đổi, bổ sung năm 2011). Lưu ý: Khi xem xét các vấn đề về thẩm quyền nêu trên của Toà án, cần lưu ý hướng dẫn của Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao (về quy định tại Điều 35 và khoản 1 Điều 36 của BLTTDS) tại Điều 8 và Điều 9 Nghị quyết số 03/2012/NQ-HĐTP. Cụ thể : “1. Về nguyên tắc chung thẩm quyền giải quyết vụ án dân sự của Tòa án theo lãnh thổ được xác định theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 35 của BLTTDS. 2. Trường hợp đương sự tự thỏa thuận với nhau bằng văn bản thì có quyền yêu cầu Tòa án nơi cư trú, làm việc của nguyên đơn, nếu nguyên đơn là cá nhân hoặc nơi có trụ sở của nguyên đơn, nếu nguyên đơn là cơ quan, tổ chức giải quyết. Việc thỏa thuận đó không được trái với quy định tại Điều 33 và Điều 34 của BLTTDS. Ví dụ: Trong vụ án, nguyên đơn A cư trú tại huyện M của tỉnh N và bị đơn B cư trú tại huyện X của tỉnh Y. Theo nguyên tắc Tòa án huyện X tỉnh Y nơi bị đơn B cư trú có thẩm quyền. Nếu các bên thỏa thuận Tòa án nơi nguyên đơn A cư trú thì phải bảo đảm thẩm quyền của cấp Tòa án. Nếu vụ án thuộc thẩm quyền Tòa án cấp huyện thì thỏa thuận chỉ được chấp nhận khi các đương sự thỏa thuận Tòa án huyện M của tỉnh N giải quyết. Nếu các đương sự thỏa thuận Tòa án tỉnh N giải quyết thì thỏa thuận đó không được chấp nhận. ...... 5. Việc xác định nơi cư trú, làm việc, nơi có trụ sở quy định tại Điều 35 của BLTTDS được xác định tại thời điểm nộp đơn khởi kiện, đơn yêu cầu Tòa án giải quyết vụ việc dân sự” (Điều 8 Nghị quyết). “1. Khi xem xét yêu cầu của nguyên đơn lựa chọn Tòa án giải quyết vụ việc dân sự, thì ngoài việc phải thực hiện đúng quy định tại Điều 33 và Điều 34 của BLTTDS về thẩm quyền của các cấp Tòa án, cần phân biệt như sau: 12 a) Đối với trường hợp mà Điều 36 của BLTTDS quy định yêu cầu lựa chọn Tòa án giải quyết vụ việc dân sự phải có điều kiện, thì Tòa án chỉ chấp nhận yêu cầu khi điều kiện đó xảy ra. Ví dụ: Điểm a khoản 1 Điều 36 của BLTTDS quy định: “Nếu không biết nơi cư trú, làm việc, trụ sở của bị đơn thì nguyên đơn có thể yêu cầu Tòa án nơi bị đơn cư trú, làm việc, có trụ sở cuối cùng hoặc nơi bị đơn có tài sản giải quyết”. Như vậy, chỉ trong trường hợp không biết nơi cư trú, làm việc, trụ sở của bị đơn, thì nguyên đơn mới có thể yêu cầu Tòa án nơi bị đơn cư trú, làm việc, có trụ sở cuối cùng hoặc nơi bị đơn có tài sản giải quyết. b) Đối với trường hợp mà Điều 36 của BLTTDS quy định yêu cầu lựa chọn Tòa án giải quyết vụ việc dân sự không cần bất cứ điều kiện nào, thì Tòa án chấp nhận yêu cầu đó...trong trường hợp này việc yêu cầu lựa chọn Tòa án giải quyết tranh chấp dân sự không đòi hỏi phải có bất kỳ điều kiện nào, nên nguyên đơn có thể yêu cầu Tòa án nơi mình cư trú, làm việc, có trụ sở hoặc nơi xảy ra việc gây thiệt hại giải quyết và Tòa án chấp nhận yêu cầu đó. 2. Trong trường hợp nguyên đơn, người yêu cầu được quyền lựa chọn nhiều Tòa án có thẩm quyền giải quyết vụ việc dân sự (ví dụ: Tòa án nơi bị đơn cư trú, làm việc, có trụ sở cuối cùng hoặc nơi bị đơn có tài sản quy định tại điểm a khoản 1 Điều 36 của BLTTDS), thì khi nhận đơn khởi kiện, đơn yêu cầu, Tòa án phải giải thích cho họ biết là chỉ có một Tòa án trong các Tòa án được Điều luật quy định mới có thẩm quyền giải quyết vụ việc dân sự để họ lựa chọn. Cho nên người khởi kiện, người yêu cầu phải cam kết trong đơn khởi kiện hoặc trong đơn yêu cầu là không khởi kiện hoặc không yêu cầu tại các Tòa án khác. Trong trường hợp người khởi kiện, người yêu cầu nộp đơn khởi kiện, nộp đơn yêu cầu tại nhiều Tòa án khác nhau được Điều luật quy định, thì Tòa án đã thụ lý đầu tiên theo thời gian có thẩm quyền giải quyết vụ việc dân sự. Các Tòa án khác, nếu chưa thụ lý thì căn cứ vào điểm đ khoản 1 Điều 168 của BLTTDS trả lại đơn khởi kiện, đơn yêu cầu; nếu đã thụ lý thì căn cứ vào điểm đ khoản 1 Điều 168 và điểm i khoản 1 Điều 192 của BLTTDS ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ việc dân sự, xoá tên vụ việc dân sự đó trong sổ thụ lý và trả lại đơn khởi kiện, đơn yêu cầu cùng tài liệu, chứng cứ kèm theo cho đương sự. Nếu đương sự đã nộp tiền tạm ứng án phí, thì Tòa án căn cứ vào khoản 3 Điều 193 của BLTTDS trả lại tiền tạm ứng án phí cho người đã nộp”. - Khi xét thấy vụ án đã được thụ lý không thuộc thẩm quyền giải quyết của mình mà thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án nhân dân địa phương khác cùng cấp hoặc khác cấp, thì Tòa án đã thụ lý vụ án ra quyết định chuyển hồ sơ vụ án cho Tòa án có thẩm quyền và xoá sổ thụ lý. Trong trường hợp đương sự đã nộp tiền tạm ứng án phí, thì Tòa án chuyển hồ sơ vụ án không phải trả lại tiền tạm ứng án phí cho đương sự mà tiền tạm ứng 13 án phí đã nộp được xử lý khi Tòa án có thẩm quyền giải quyết vụ án. Quyết định chuyển hồ sơ vụ án do Thẩm phán được phân công giải quyết vụ án ký tên và đóng dấu của Tòa án. Quyết định này phải được gửi ngay cho đương sự, cá nhân, cơ quan, tổ chức có liên quan. Tòa án có thẩm quyền sau khi nhận được quyết định chuyển vụ án và hồ sơ vụ án phải vào sổ thụ lý và tiếp tục giải quyết vụ án đó theo quy định chung. 2.2.3. Xác định thời hiệu khởi kiện Để xác định thời hiệu khởi kiện vụ án kinh doanh, thương mại đã hết hay chưa, thì Toà án phải căn cứ vào quy định của pháp luật về thời hiệu khởi kiện đối với quan hệ pháp luật cụ thể đó. Trường hợp pháp luật không quy định thời hiệu khởi kiện vụ án kinh doanh, thương mại thì việc xác định thời hiệu khởi kiện phải căn cứ vào quy định tại khoản 3 Điều 159 Bộ luật tố tụng dân sự (đã được sửa đổi, bổ sung năm 2011) và hướng dẫn của Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao tại các Điều 23 và 24 Nghị quyết số 03/2012/NQ-HĐTP (Về thời hiệu khởi kiện quy định tại khoản 3 Điều 159 của BLTTDS). Cụ thể : “1. Đối với tranh chấp dân sự mà văn bản quy phạm pháp luật có quy định về thời hiệu khởi kiện thì áp dụng thời hiệu khởi kiện được quy định trong văn bản quy phạm pháp luật đó. Ví dụ 1: Đối với tranh chấp về hợp đồng kinh doanh bảo hiểm thì theo quy định tại Điều 30 của Luật Kinh doanh bảo hiểm, thời hiệu khởi kiện về hợp đồng bảo hiểm là ba năm, kể từ thời điểm phát sinh tranh chấp... 3. Đối với tranh chấp dân sự phát sinh từ giao dịch dân sự (hợp đồng vay tài sản, hợp đồng gửi giữ tài sản, thuê tài sản, thuê khoán tài sản, hợp đồng gia công, hợp đồng vận chuyển, hợp đồng chuyển quyền sử dụng đất, hợp đồng thuê quyền sử dụng đất, hợp đồng thuê lại quyền sử dụng đất), thì giải quyết như sau: a) Đối với tranh chấp phát sinh từ giao dịch dân sự thì áp dụng thời hiệu quy định trong văn bản quy phạm pháp luật tương ứng đối với loại giao dịch đó. Ví dụ: Tranh chấp về hợp đồng thuê nhà thì thời hiệu khởi kiện đối với hợp đồng cho thuê tài sản được xác định theo quy định tại Điều 427 của Bộ luật dân sự năm 2005 thì thời hiệu khởi kiện là 02 năm. b) Đối với tranh chấp về quyền sở hữu tài sản, về đòi lại tài sản, đòi lại quyền sử dụng đất do người khác quản lý, chiếm hữu thông qua giao dịch dân sự thì không áp dụng thời hiệu khởi kiện... 4. Đối với tranh chấp dân sự mà văn bản quy phạm pháp luật không có quy định về thời hiệu khởi kiện và không thuộc trường hợp quy định tại điểm a khoản 3 Điều 159 của BLTTDS và hướng dẫn tại khoản 2 và điểm b khoản 3 Điều này, thì thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự là hai năm, kể từ ngày cá nhân, cơ quan, tổ chức biết được quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm. Ví dụ: Điều 111 Luật Đường sắt quy định “Thời hiệu khởi kiện để yêu cầu giải quyết tranh chấp về hợp đồng trong hoạt động kinh doanh đường 14 sắt được thực hiện theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự và pháp luật về trọng tài thương mại”. 5. Thời điểm bắt đầu thời hiệu khởi kiện được tính kể từ ngày quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức, lợi ích công cộng, lợi ích của Nhà nước bị xâm phạm và được xác định như sau: a) Đối với nghĩa vụ dân sự mà các bên có thoả thuận hoặc pháp luật có quy định thời hạn thực hiện, nếu hết thời hạn đó mà bên có nghĩa vụ không thực hiện, thì ngày hết hạn thực hiện nghĩa vụ là ngày xảy ra xâm phạm. b) Đối với nghĩa vụ dân sự mà các bên không thoả thuận hoặc pháp luật không quy định thời hạn thực hiện, nhưng theo quy định của pháp luật các bên có thể thực hiện nghĩa vụ hoặc yêu cầu thực hiện nghĩa vụ bất cứ lúc nào nhưng phải thông báo cho nhau biết trước trong một thời gian hợp lý, nếu hết thời hạn đã được thông báo đó bên có nghĩa vụ không thực hiện, thì ngày hết thời hạn đã được thông báo là ngày xảy ra xâm phạm. c) Trường hợp khi hết hạn thực hiện nghĩa vụ dân sự, các bên có thoả thuận kéo dài thời hạn thực hiện nghĩa vụ đó, thì việc xác định ngày quyền và lợi ích hợp pháp bị xâm phạm căn cứ vào ngày chấm dứt thoả thuận của các bên và được thực hiện như hướng dẫn tại điểm a và điểm b khoản 5 Điều này. d) Trong quá trình thực hiện hợp đồng mà có vi phạm nghĩa vụ trong hợp đồng, thì ngày vi phạm nghĩa vụ là ngày xảy ra xâm phạm, trừ trường hợp các bên có thoả thuận khác. Nếu một bên đơn phương đình chỉ hợp đồng thì ngày đơn phương đình chỉ hợp đồng là ngày bị xâm phạm... e) Trong một quan hệ pháp luật hoặc trong một giao dịch dân sự, nếu hành vi xâm phạm xảy ra ở nhiều thời điểm khác nhau, thì thời điểm bắt đầu thời hiệu khởi kiện được tính kể từ thời điểm xảy ra hành vi xâm phạm cuối cùng. g) Trong các trường hợp được hướng dẫn tại các điểm a, b, c, d, đ và e khoản 5 Điều này nếu các bên có thoả thuận khác về thời điểm bắt đầu thời hiệu khởi kiện, thì thời điểm bắt đầu thời hiệu khởi kiện được xác định theo thoả thuận của các bên. 6. Theo quy định tại Điều 160 của BLTTDS thì các quy định của Bộ luật dân sự năm 2005 về thời hiệu được áp dụng trong tố tụng dân sự; do đó, việc không áp dụng thời hiệu khởi kiện, thời gian không tính vào thời hiệu khởi kiện, bắt đầu lại thời hiệu khởi kiện,... được thực hiện theo quy định của Bộ luật dân sự năm 2005”. Sau đây là một số văn bản quy phạm pháp luật có quy định về thời hiệu khởi kiện vụ án kinh doanh, thương mại: + Điều 242 Luật thương mại năm 1997 (2 năm, kể từ thời điểm phát sinh quyền khiếu nại) hoặc Điều 319 Luật thương mại năm 2005 (2 năm, kể từ thời điểm quyền và lợi ích hợp pháp bị xâm phạm, trừ trường hợp quy định tại điểm e khoản 1 Điều 237 Luật này (Các trường hợp miễn trách nhiệm đối với thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics). 15 Lưu ý: Theo quy định tại Điều 241 Luật thương mại năm 1997, nếu đương sự không khiếu nại trong thời hạn do pháp luật quy định hoặc do các bên thoả thuận trong hợp đồng thì bên có quyền lợi bị vi phạm mất quyền khởi kiện; nhưng Điều 318 Luật thương mại năm 2005 không còn quy định này; theo quy định tại Điều 242 Luật thương mại năm 1997 thì thời hiệu khởi kiện được tính từ thời điểm phát sinh quyền khiếu nại, còn theo quy định tại Điều 319 Luật thương mại năm 2005 thì thời hiệu khởi kiện được tính từ thời điểm quyền và lợi ích hợp pháp bị xâm phạm; + Điều 79 Luật Doanh nghiệp năm 1999 hoặc Điều 107 Luật Doanh nghiệp năm 2005 (90 ngày, kể từ ngày (quyết định được thông qua - Điều 79 Luật Doanh nghiệp năm 1999) hoặc kể từ ngày nhận được biên bản họp Đại hội đồng cổ đông hoặc biên bản kiểm phiếu lấy ý kiến Đại hội đồng cổ đông... - Điều 107 Luật Doanh nghiệp năm 2005); + Điều 97: Thời hiệu khởi kiện về hư hỏng, mất mát hàng hoá (01 năm, kể từ ngày trả hàng hoặc lẽ ra phải trả hàng...), Điều 118: Thời hiệu khởi kiện về việc thực hiện hợp đồng vận chuyển theo chuyến (02 năm, kể từ ngày người khiếu nại biết hoặc phải biết quyền lợi của mình bị xâm phạm), Điều 137: Thời hiệu khởi kiện về vận chuyển hành khách và hành lý (02 năm, tính từ ngày hành khách rời tàu hoặc lẽ ra hành khách rời tàu...), Điều 142: Thời hiệu khởi kiện liên quan đến hợp đồng thuê tàu (02 năm, kể từ ngày chấm dứt hợp đồng), Điều 164: Thời hiệu khởi kiện về việc thực hiện hợp đồng đại lý tàu biển (02 năm, kể từ ngày phát sinh tranh chấp), Điều 168: Thời hiệu khởi kiện về việc thực hiện hợp đồng môi giới hàng hải (02 năm, kể từ ngày phát sinh tranh chấp), Điều 183: Thời hiệu khởi kiện về việc thực hiện hợp đồng lai dắt tàu biển (02 năm, kể từ ngày phát sinh tranh chấp), Điều 195: Thời hiệu khởi kiện về việc thực hiện hợp đồng cứu hộ hàng hải (02 năm, kể từ ngày kết thúc hành động cứu hộ), Điều 211: Thời hiệu khởi kiện về tai nạn đâm va (02 năm, kể từ ngày xảy ra tai nạn), thời hiệu khởi kiện về đòi hoàn trả số tiền quá mức quy định... là 01 năm, kể từ ngày trả tiền bồi thường); Điều 218: Thời hiệu khởi kiện về tổn thất chung (02 năm, kể từ ngày xẩy ra tổn thất chung); Điều 257: Thời hiệu khởi kiện liên quan đến hợp đồng bảo hiểm hàng hải (02 năm, kể từ ngày phát sinh tranh chấp) Bộ luật hàng hải năm 2005. - Xác định vụ việc đã được giải quyết bằng bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Toà án hoặc quyết định đã có hiệu lực của cơ quan nhà nước có thẩm quyền chưa. - Vụ việc đã được giải quyết bởi Trọng tài thương mại. 2.2.4. Xác định mức tạm ứng án phí - Xác định mức tạm ứng án phí theo các yêu cầu trong đơn khởi kiện. - Cách xác định mức tạm ứng án phí vụ án kinh doanh, thương mại. - Thông báo nộp tạm ứng án phí. 16